ภควัท-คีตา ฉบับเดิม
บทที่ สิบห้า
โยคะแห่งองค์ภควานฺ
โศลก 16
dvāv imau puruṣau loke
kṣaraś cākṣara eva ca
kṣaraḥ sarvāṇi bhūtāni
kūṭa-stho ’kṣara ucyate
kṣaraś cākṣara eva ca
kṣaraḥ sarvāṇi bhūtāni
kūṭa-stho ’kṣara ucyate
ทฺวาวฺ อิเมา ปุรุเษา โลเก
กฺษรศฺ จากฺษร เอว จ
กฺษรห์ สรฺวาณิ ภูตานิ
กูฏ-โสฺถ ’กฺษร อุจฺยเต
กฺษรศฺ จากฺษร เอว จ
กฺษรห์ สรฺวาณิ ภูตานิ
กูฏ-โสฺถ ’กฺษร อุจฺยเต
เทฺวา — สอง, อิเมา — เหล่านี้, ปุรุเษา — สิ่งมีชีวิต, โลเก — ในโลก, กฺษรห์ — ผิดพลาด, จ — และ, อกฺษรห์ — ไม่ผิดพลาด, เอว — แน่นอน, จ — และ, กฺษรห์ — ผิดพลาด, สรฺวาณิ — ทั้งหมด, ภูตานิ — สิ่งมีชีวิต, กูฏ-สฺถห์ — ในความเป็นหนึ่ง, อกฺษรห์ — ไม่ผิดพลาด, อุจฺยเต — ได้กล่าวไว้
คำแปล
มีชีวิตอยู่สองประเภท
คำอธิบาย
ดังที่ได้อธิบายไว้แล้วว่าองค์ภควานฺในรูปอวตาร วฺยาสเทว ทรงรวบรวม เวทานฺต-สูตฺร ณ ที่นี้ พระองค์ทรงให้ข้อสรุปของ เวทานฺต-สูตฺร โดยตรัสว่า สิ่งมีชีวิตซึ่งมีจำนวนนับไม่ถ้วนแบ่งออกเป็นสองกลุ่มคือ กลุ่มที่ผิดพลาด และกลุ่มที่ไม่ผิดพลาด สิ่งมีชีวิตเป็นละอองอณูที่แยกออกมาจากบุคลิกภาพสูงสุดแห่งพระเจ้านิรันดรเมื่อมาสัมผัสกับโลกวัตถุเรียกว่า ชีว-ภูต ได้ให้คำสันสกฤตตรงนี้ กฺษรห์ สรฺวาณิ ภูตานิ หมายความว่าพวกนี้ผิดพลาด อย่างไรก็ดีพวกที่เป็นหนึ่งเดียวกับองค์ภควานฺเรียกว่าไม่ผิดพลาด ความเป็นหนึ่งเดียวกันมิได้หมายความว่าไม่ได้เป็นปัจเจกบุคคลแต่ไม่มีความแตกแยกกัน ทั้งหมดนั้นยอมรับจุดมุ่งหมายแห่งการสร้าง แน่นอนว่าในโลกทิพย์ไม่มีการสร้าง แต่เนื่องจากบุคลิกภาพสูงสุดแห่งพระเจ้าทรงเป็นแหล่งกำเนิดของทุกสิ่งทุกอย่างที่ออกมา ดังที่ได้กล่าวไว้ใน เวทานฺต-สูตฺร จึงได้อธิบายแนวคิดนั้น
ตามข้อความของบุคลิกภาพสูงสุดแห่งพระเจ้าองค์ศฺรี กฺฤษฺณว่ามีสิ่งมีชีวิตอยู่สองกลุ่ม คัมภีร์พระเวทให้หลักฐานนี้จึงไม่มีข้อสงสัย สิ่งมีชีวิตดิ้นรนต่อสู้ในโลกนี้ด้วยจิตใจและประสาทสัมผัสทั้งห้า มีร่างกายวัตถุที่มีการเปลี่ยนแปลง ตราบใดที่สิ่งมีชีวิตอยู่ในพันธสภาวะร่างกายของเขาเปลี่ยนแปลงเนื่องจากมาสัมผัสกับวัตถุเพราะวัตถุเปลี่ยนแปลง ดังนั้นสิ่งมีชีวิตจึงดูเหมือนว่าเปลี่ยนแปลง แต่ในโลกทิพย์ร่างกายมิได้ทำมาจากวัตถุดังนั้นจึงไม่มีการเปลี่ยนแปลง ในโลกวัตถุสิ่งมีชีวิตผ่านการเปลี่ยนแปลงหกขั้นตอน คือ เกิด เจริญเติบโต คงอยู่ระยะเวลาหนึ่ง สืบพันธุ์ หดตัวลง และสูญสลายไป ขั้นตอนเหล่านี้คือการเปลี่ยนแปลงของร่างวัตถุ แต่ในโลกทิพย์ร่างกายไม่เปลี่ยนแปลง ไม่มีความชรา ไม่มีการเกิด ไม่มีการตาย ทั้งหมดเป็นอยู่ในความเป็นหนึ่ง กฺษรห์ สรฺวาณิ ภูตานิ สิ่งมีชีวิตใดๆที่มาสัมผัสกับวัตถุเริ่มต้นจากดวงชีวิตแรกคือ พระพรหมลงไปจนถึงมดตัวเล็กๆร่างกายต้องเปลี่ยนแปลง ฉะนั้นพวกเขาทั้งหมดจึงมีความผิดพลาด อย่างไรก็ดีในโลกทิพย์ทุกชีวิตเป็นอิสระในความเป็นหนึ่งอยู่เสมอ