ภควัท-คีตา ฉบับเดิม
บทที่ สิบแปด
บทสรุปความสมบูรณ์แห่งการเสียสละ
โศลก 38
viṣayendriya-saṁyogād
yat tad agre ’mṛtopamam
pariṇāme viṣam iva
tat sukhaṁ rājasaṁ smṛtam
yat tad agre ’mṛtopamam
pariṇāme viṣam iva
tat sukhaṁ rājasaṁ smṛtam
วิษเยนฺทฺริย-สํโยคาทฺ
ยตฺ ตทฺ อเคฺร ’มฺฤโตปมมฺ
ปริณาเม วิษมฺ อิว
ตตฺ สุขํ ราชสํ สฺมฺฤตมฺ
ยตฺ ตทฺ อเคฺร ’มฺฤโตปมมฺ
ปริณาเม วิษมฺ อิว
ตตฺ สุขํ ราชสํ สฺมฺฤตมฺ
วิษย — ของอายตนะภายนอก, อินฺทฺริย — และประสาทสัมผัส, สํโยคาตฺ — จากการรวมกัน, ยตฺ — ซึ่ง, ตตฺ — นั้น, อเคฺร — ในตอนต้น, อมฺฤต-อุปมมฺ — เหมือนกับน้ำทิพย์, ปริณาเม — ในบั้นปลาย, วิษมฺ อิว — เหมือนยาพิษ, ตตฺ — นั้น, สุขมฺ — ความสุข, ราชสมฺ — ในระดับตัณหา, สฺมฺฤตมฺ — พิจารณาว่า
คำแปล
ความสุขที่ได้รับจากการมาสัมผัสระหว่างอายตนะภายในกับอายตนะภายนอกซึ่งดูเหมือนกับน้ำทิพย์ในตอนต้น
คำอธิบาย
เมื่อชายหนุ่มและหญิงสาวพบกันประสาทสัมผัสจะฉุดชายหนุ่มให้ไปหาหญิงสาวสัมผัสกับนางและมีเพศสัมพันธ์กัน ในตอนต้นสิ่งนี้อาจเป็นที่รื่นรมย์มากของประสาทสัมผัส แต่ในบั้นปลายหรือหลังจากระยะเวลาหนึ่งจะกลายมาเป็นยาพิษ เมื่อทั้งคู่แยกทางหรือหย่าร้างจากกันจะมีความเศร้าโศกเสียใจ ความสุขเช่นนี้อยู่ในระดับตัณหาเสมอ ความสุขที่ได้รับจากการสัมผัสกันระหว่างอายตนะภายใน (ตา หู จมูก ลิ้น กาย) และอายตนะภายนอก (รูป เสียง กลิ่น รส สัมผัส) เป็นต้นเหตุแห่งความทุกข์เสมอจึงควรหลีกเลี่ยงด้วยประการทั้งปวง