ภควัท-คีตา ฉบับเดิม
บทที่ หก
ธฺยาน-โยค
โศลก 6
bandhur ātmātmanas tasya
yenātmaivātmanā jitaḥ
anātmanas tu śatrutve
vartetātmaiva śatru-vat
yenātmaivātmanā jitaḥ
anātmanas tu śatrutve
vartetātmaiva śatru-vat
พนฺธุรฺ อาตฺมาตฺมนสฺ ตสฺย
เยนาตฺไมวาตฺมนา ชิตห์
อนาตฺมนสฺ ตุ ศตฺรุเตฺว
วรฺเตตาตฺไมว ศตฺรุ-วตฺ
เยนาตฺไมวาตฺมนา ชิตห์
อนาตฺมนสฺ ตุ ศตฺรุเตฺว
วรฺเตตาตฺไมว ศตฺรุ-วตฺ
พนฺธุห์ — เพื่อน, อาตฺมา — จิตใจ, อาตฺมนห์ — ของสิ่งมีชีวิต, ตสฺย — ของเขา, เยน — ผู้ซึ่ง, อาตฺมา — จิตใจ, เอว — แน่นอน, อาตฺมนา — โดยสิ่งมีชีวิต, ชิตห์ — ได้รับชัยชนะ, อนาตฺมนห์ — ของผู้ที่ไม่สามารถควบคุมจิตใจได้, ตุ — แต่, ศตฺรุเตฺว — เพราะศัตรู, วรฺเตต — ยังคง, อาตฺมา เอว — จิตใจนั้น, ศตฺรุ-วตฺ — ในฐานะศัตรู
คำแปล
สำหรับผู้ที่เอาชนะจิตใจตนเองได้นั้นจิตใจถือเป็นเพื่อนที่ดีที่สุด
คำอธิบาย
จุดมุ่งหมายของการฝึกปฏิบัติโยคะแปดระดับก็เพื่อควบคุมจิตใจในการปฏิบัติภารกิจของมนุษย์ นอกจากว่าจิตใจจะอยู่ภายใต้การควบคุมมิฉะนั้นแล้วการฝึกปฏิบัติโยคะ (เพื่อโอ้อวด) นั้นเป็นการเสียเวลาไปโดยเปล่าประโยชน์ ผู้ที่ไม่สามารถควบคุมจิตใจของตนเองได้มีชีวิตอยู่กับศัตรูที่ร้ายกาจเสมอ ดังนั้นทั้งชีวิตและจุดมุ่งหมายของชีวิตของเขาจะถูกทำลายลง สถานภาพพื้นฐานของสิ่งมีชีวิตคือการปฏิบัติตามคำสั่งของผู้ที่สูงกว่า ตราบใดที่จิตใจยังคงเป็นศัตรูที่เอาชนะไม่ได้เขาจะต้องรับใช้ตามคำสั่งของราคะ ความโกรธ ความโลภ ความหลง ฯลฯ แต่เมื่อเอาชนะจิตใจได้แล้วเขาอาสาที่จะปฏิบัติตามคำสั่งของบุคลิกภาพสูงสุดแห่งพระเจ้าผู้ทรงสถิตในหัวใจของทุกๆคนในรูปของ ปรมาตฺมา การปฏิบัติโยคะที่แท้จริงนั้นจะนำเราไปพบ ปรมาตฺมา ภายในหัวใจ จากนั้นก็ปฏิบัติตามคำสั่งของพระองค์ สำหรับผู้ที่รับเอากฺฤษฺณจิตสำนึกไปปฏิบัติโดยตรง การศิโรราบอย่างสมบูรณ์ต่อคำสั่งขององค์ภควานฺจะตามตัวเขาไปด้วยโดยปริยาย