ภควัท-คีตา ฉบับเดิม
บทที่ เจ็ด
ความรู้แห่งสัจธรรม
โศลก 23
antavat tu phalaṁ teṣāṁ
tad bhavaty alpa-medhasām
devān deva-yajo yānti
mad-bhaktā yānti mām api
tad bhavaty alpa-medhasām
devān deva-yajo yānti
mad-bhaktā yānti mām api
อนฺตวตฺ ตุ ผลํ เตษำ
ตทฺ ภวตฺยฺ อลฺป-เมธสามฺ
เทวานฺ เทว-ยโช ยานฺติ
มทฺ-ภกฺตา ยานฺติ มามฺ อปิ
ตทฺ ภวตฺยฺ อลฺป-เมธสามฺ
เทวานฺ เทว-ยโช ยานฺติ
มทฺ-ภกฺตา ยานฺติ มามฺ อปิ
อนฺต-วตฺ — สูญสลาย, ตุ — แต่, ผลมฺ — ผล, เตษามฺ — ของพวกเขา, ตตฺ — นั้น, ภวติ — กลายเป็น, อลฺป-เมธสามฺ — ของพวกมีปัญญาน้อย, เทวานฺ — แด่เหล่าเทวดา, เทว-ยชห์ — ผู้บูชาเหล่าเทวดา, ยานฺติ — ไป, มตฺ — ของข้า, ภกฺตาห์ — เหล่าสาวก, ยานฺติ — ไป, มามฺ — ถึงข้า, อปิ — เช่นกัน
คำแปล
มนุษย์ผู้มีปัญญาน้อยจะบูชาเทวดา
คำอธิบาย
นักวิจารณ์ ภควัท-คีตา บางคนกล่าวว่าผู้บูชาเทวดาสามารถไปถึงองค์ภควานฺ แต่ตรงนี้ได้กล่าวไว้อย่างชัดเจนว่าพวกที่บูชาเทวดาจะไปยังระบบดาวเคราะห์ที่เทวดาประทับอยู่ ดังเช่นผู้บูชาพระอาทิตย์จะไปถึงดวงอาทิตย์ หรือผู้บูชาพระจันทร์จะไปถึงดวงจันทร์ ในทำนองเดียวกันหากผู้ใดต้องการบูชาเทวดา เช่น พระอินทร์ เขาก็จะบรรลุถึงดาวเคราะห์ของเทพองค์นั้น ไม่ใช่ว่าบูชาเทวดาองค์ไหนแล้วจะไปถึงองค์ภควานฺ ตรงนี้จะปฏิเสธแนวคิดเช่นนี้ เพราะได้กล่าวไว้อย่างชัดเจนว่าพวกที่บูชาเทวดาจะไปยังดาวเคราะห์ต่างๆในโลกวัตถุ แต่สาวกขององค์ภควานฺจะไปที่ดาวเคราะห์สูงสุดขององค์ภควานฺโดยตรง
อาจจะมีคำถามว่าหากเหล่าเทวดาเป็นส่วนต่างๆของพระวรกายแห่งองค์ภควานฺ การบูชาเทวดาจึงควรบรรลุถึงจุดหมายปลายทางเดียวกัน อย่างไรก็ดีพวกที่บูชาเทวดาเป็นผู้ด้อยปัญญาเพราะไม่รู้ว่าควรจะส่งอาหารไปยังส่วนไหนของร่างกาย บางคนโง่จนกระทั่งอ้างว่ามีส่วนต่างๆมากมาย และมีวิธีต่างๆที่จะส่งอาหารไปได้ เช่นนี้ไม่น่าจะเป็นไปได้เลย มีผู้ใดสามารถส่งอาหารให้ร่างกายโดยผ่านทางหูหรือทางตาได้บ้าง พวกเขาไม่รู้ว่าเทวดาเหล่านี้เป็นส่วนต่างๆแห่งรูปลักษณ์จักรวาลขององค์ภควานฺ และในความโง่จึงเชื่อว่าเทวดาทุกองค์คือองค์ภควานฺที่แยกออกมา และเป็นคู่แข่งกับพระองค์
ไม่เพียงแต่เหล่าเทวดาเป็นส่วนต่างๆขององค์ภควานฺ แต่สิ่งมีชีวิตธรรมดาทั่วไปก็เป็นส่วนหนึ่งของพระองค์เช่นเดียวกัน ได้กล่าวไว้ใน ศฺรีมทฺ-ภาควตมฺ ว่า พฺราหฺมณ เป็นศีรษะขององค์ภควานฺ กฺษตฺริย เป็นแขนของพระองค์ ไวศฺย เป็นเอวของพระองค์ ศูทฺร เป็นเท้าของพระองค์ และทั้งหมดรับใช้ในหน้าที่แตกต่างกันไป ไม่ว่าจะอยู่ในสภาวะใดหากเรารู้ว่าทั้งเทวดาและตัวเราเป็นละอองอณูขององค์ภควานฺความรู้ของเราก็สมบูรณ์ แต่หากไม่เข้าใจเช่นนี้เราจะบรรลุถึงดาวเคราะห์ต่างๆที่เหล่าเทวดาพำนักอยู่ซึ่งมิใช่จุดหมายปลายทางเดียวกันกับที่สาวกจะบรรลุถึง
ผลจากพรของเทวดาที่เราได้รับนั้นจะสูญสลายเพราะว่าภายในโลกวัตถุ ดาวเคราะห์ของเทวดาพร้อมสาวกของท่านทั้งหมดจะต้องถูกทำลาย ได้กล่าวไว้อย่างชัดเจนในโศลกนี้ว่าผลทั้งหมดที่ได้รับจากการบูชาเทวดาต้องสูญสลาย ดังนั้นการบูชาเช่นนี้สิ่งมีชีวิตผู้ด้อยปัญญาเท่านั้นที่ปฏิบัติกัน เพราะว่าสาวกผู้บริสุทธิ์ปฏิบัติในกฺฤษฺณจิตสำนึกด้วยการอุทิศตนเสียสละรับใช้ต่อองค์ภควานฺจะบรรลุถึงความเป็นอยู่ที่ปลื้มปีติสุข นิรันดร และเปี่ยมไปด้วยความรู้ ผลสำเร็จเช่นนี้ไม่เหมือนกับของพวกที่บูชาเทวดาองค์ภควานฺทรงไร้ขอบเขต ความชื่นชอบของพระองค์ทรงไร้ขอบเขต พระเมตตาของพระองค์ก็ทรงไร้ขอบเขต ดังนั้นพระเมตตาธิคุณขององค์ภควานฺที่ทรงมีต่อสาวกผู้บริสุทธิ์จึงไร้ขอบเขต